De grootouders van Agnes Suichies-de Boer behoorden tot de allereerste bewoners van Kijkduin. In 1923 betrokken Gerard Kortman (“Taat”) en Johanna Kortman-Nieuwenburg (Dina), samen met hun 5 kinderen, Mien, Annie, Gerard, Lea en Frieda, de splinternieuwe cottage aan de Zandvoortschelaan 18, een vrijstaande cottage met een rieten kap, genaamd ‘Huis Zonneheuvel’. De familie Kortman-Nieuwenburg woonde er van 1923 tot 1939.
Afgelopen najaar heb ik een bezoek gebracht aan Agnes, thuis in Odijk om een kijkje te mogen nemen in hun familiearchief, fotoalbums en documentatie, alles keurig gedocumenteerd en beschreven.

Vanaf het overlijden in 2012 van haar moeder Frieda Kortman, is Agnes begonnen met haar levensverhaal. Er kwam steeds meer informatie, ook van neven en nichten, maar door het overlijden van o.a. haar vader Frans de Boer in 2015 en echtgenoot Gerrit Suichies in 2020 is moeders verhaal op de achtergrond geraakt. Na de ontdekking van de website GeschiedenisKijkduin.nl werd Agnes weer enthousiast en is alles weer gaan uitzoeken.

Het is best uniek te noemen, dat we het verhaal mét foto’s hebben van een van de eerste bewoners van Kijkduin. De familie Claus (zie hier hun verhaal) betrok de Noordwijkschelaan 8 pas in 1926, hoewel zij toen wel de eerste eigenaars waren van hun woning.

De gelukkigste jaren

De zee, de duinen en strandleven hebben een belangrijke stempel op het leven van het gezin Kortman gehad. “De jaren vóór de oorlog, waarin de kinderen opgroeiden, waren de gelukkigste jaren”, zo heeft oma Dina haar dochter Frieda later ooit toevertrouwd. Dina probeerde bloemen in de tuin te planten maar “niets wilde er groeien zo vlak aan zee, behalve vuurdoorn, duindoorn, teunisbloemen en goudsbloemen”. Die vond zij ook erg mooi en heerlijk. Zij was altijd in de weer met de tuin. Van nature was er al een kuil in de tuin en daar maakte ze een zitkuil van. Zij vond het heerlijk wonen op Kijkduin en hield van het bohemiens sfeertje.

Frieda (“Ding”), geboren in 1921 en haar één jaar oudere zus Lea (“Zus”) werden mede opgevoed door hun tien en negen jaar oudere zussen, Mien en Annie. Financieel had het gezin het goed. Hun moeder Dina beschikte over een dienstbode c.q. kindermeisje. Dina en Taat kregen in 1924 nog een tweede zoontje, Dirk genaamd.

Oma richtte het huis smaakvol in en kleedde zichzelf en de kinderen volgens de laatste modetrends. Zij droeg haar haar in een voor die tijd modern bob-kapsel: kort en recht afgeknipt. Op de foto uit 1930 poseert zij op de veranda met haar jas van fluweel met bontkraag en manchetten.

Met 6 kinderen was er net genoeg ruimte in het vrijstaande huis vlak achter de duinen. Vader en moeder sliepen in de woonkamer.

Over de bijnaam “Ding” vertelt Agnes nog de volgende anekdote: “Mijn moeder Frieda werd geboren op 18 oktober 1921, waarschijnlijk in de Sonoystraat in Den Haag. De vader van moeder Dina, grootvader Nicolaas Arend Nieuwenburg, kwam op kraambezoek en zag mijn moeder in de wieg liggen. Hij noemde haar een “klein ding”, waardoor zij daarna door haar opa Nieuwenburg en verder haar hele leven door iedereen met “Ding” werd aangesproken.”

Een Ford voor de deur

Vader Gerard had een herstelwerkplaats voor Ford auto’s, ergens aan de Kanaalweg op Scheveningen en als enige op Kijkduin (ca. 1929) reed hij in een auto, een Ford uiteraard! Op een van de foto’s is de auto vóór het huis aan de Zandvoortschelaan 18 te zien.

Het feit dat hij destijds over een eigen auto beschikte, was heel bijzonder. Op bijna geen enkele ansichtkaart uit die jaren zie je in de straten auto’s staan, behalve op de Kijkduinschestraat, maar dat waren bezoekers en hotelgasten. Zelfs de huisarts op Kijkduin (de naam is helaas niet bekend) beschikte niet over een automobiel en belde wel eens midden in de nacht met de vraag of Kortman hem met spoed naar een patiënt of bevalling wilde rijden.

Taat was naast autoliefhebber ook een fanatiek baanwielrenner. Hij trainde voor de Olympische Spelen 1928 in Amsterdam. Moeder Dina ging nooit kijken. Hij fietste zó hard,  dat hij zijwaarts, bijna horizontaal fietste. Hij brak inderdaad een keer zijn sleutelbeen bij het fietsen en belandde in het ziekenhuis.

Een artistiek dorp

Er woonden veel kunstenaars, schilders en musici op Kijkduin. Agnes heeft een lijst met namen samengesteld uit die jaren vóór de oorlog, die haar moeder nog wist te herinneren. Naast hen, op nr 20, woonde de kunstschilder Jan Lodeizen en op de Duinlaan o.a. woonde Jan Campert, de vader van Remco Campert. Ook de dichter J.C. Bloem en Clara Eggink, met wie Bloem een tijdje was getrouwd, woonden op verschillende adressen op Kijkduin. Andere namen: de architect Westerhout, die 2 keer het Zeehospitium heeft ontworpen, woonde op de Noordwijkschelaan 7, tegenover de familie Claus. De Hongaarse kunstenaar Lajos d’Ebneth kwam in de zomer van 1926 als een van de eerste kunstenaars op Kijkduin wonen (hij huurde ook een huis aan de Zandvoortschelaan, op nummer 12) en dat trok veel collega-kunstenaars aan die bij hem kwamen logeren.

*Het boekje “Een bezield dorp?" Van Pauline Bloemsma en Sjoerd Faassen beschrijft Kijkduin tijdens het interbellum en de vele artiesten, kustenaars, schrijvers en dichters die er toen gewoond hebben.

Schooltijd en zingen in schoolkoor (lagere school 1927-1934)

De zusjes Lea (Zus) en Frieda (Ding) waren ongeveer een jaar na elkaar geboren. Zij droegen in hun jonge jaren meestal dezelfde kleren. Veel gebreide rokken en truien. Behalve dat de oudere zussen Mien en Annie zorgden en moederden over de “kleintjes”, moest er ook altijd één van de kleintjes mee als chaperonne, wanneer Mien of Annie met een vriend op stap ging.

Lea en Frieda gingen naar de kleuterschool en de lagere school aan de overkant van de strandweg, De Kijkduinschool aan de Scheveningschelaan 117. Omdat die twee meisjes mooi konden zingen hield het hoofd van de school beiden nog een jaar langer (7e klas). De school had zangstemmen nodig voor het schoolkoor!

Op de klassenfoto uit 1932 zitten de zusjes Frieda en Lea in dezelfde klas (klas 4+5 was gecombineerd), keurig met de armen over elkaar. Een andere foto is genomen op het grasveld vóór de school. Frieda en Lea zijn met een aantal Kijkduinse meisjes aan het ‘dansen leren’. De namen zijn er op de achterkant bijgeschreven. Op de achtergrond zie je de winkelgalerij aan de Kijkduinschestraat.

Het schoollied: Het Angelus klept in de verte

Frieda (Ding) leerde dit lied op de kleuter- en lagere school, ergens tussen 1926 - 1934. Ongeveer 75 jaar later, in Zorginstelling Amethisthorst tijdens een activiteitenmiddag, waar Agnes bij aanwezig was, begon ze dit lied spontaan uit haar hoofd op te zeggen/zingen:

Uit de zangbundel: Kun je nog zingen, zing dan mee

Het Angelus klept in de verte
In tonen zo zuiver en hel
De grootmoeder knielt op de drempel
De kinderen zij staken hun spel.

Grootmoeder bidt: Onze Vader
De kinderen zeggen ‘t haar na
Een zonnestraal glijdt door het lover
Een glimlach, een glimlach van ‘s Heeren gena

Zij bidt ‘O God schenk uwe zegen
Ook over dee’z kindekes klein
En wees hun nabij met uw liefde
Als ik niet meer bij hen kan zijn’

Grootmoeder bidt: Onze Vader
De kinderen zeggen ‘t haar na
Een zonnestraal glijdt door het lover
Een glimlach, een glimlach van ‘s Heeren gena

Opgroeien en uitvliegen

De twee oudere zussen zaten op vervolgopleidingen en hadden al gauw hele andere interesses. Zo kreeg de oudste zus Mien verkering met een jongen uit de buurt, Leonardo (Boy) Schreuder. Hij woonde met zijn ouders aan de Duinlaan, ‘Bungalow’ genaamd. Op de foto is het huis te zien in 1937, met familie voor op het terras. Laat dat nu hetzelfde huis zijn, waar in 1939 de familie Van de Wouw kwam te wonen! (zie levensverhaal van Anton - John - van de Wouw). Zo kwamen we er achter dat dit nr 123 moest zijn. ook de adressenlijst uit 1937 gaf de naam Schreuder aan op 123. Het toeval wilde dat de familie Van de Wouw daarvóór aan de Zandvoortschelaan 16 woonde, dus naast de Kortmannen!

In de laatste jaren voor de oorlog ging het financieel minder goed met de familie Kortman en moesten Taat en Dina Kortman hun huis aan de Zandvoortschelaan noodgedwongen verlaten. Mien trouwde met Leonardo (Boy) Schreuder in 1936 en Annie kreeg verkering met Gerard Storm (kwam uit Loosduinen), die zij waarschijnlijk op het strand had leren kennen. Zij trouwden op 5 februari 1941. Frieda leerde al tijdens de middelbare school Frans de Boer kennen en zij trouwden ook in 1941, op 5 november. Het jaar daarop werd Agnes geboren.

Terug naar Kijkduin

Jaren later heeft Agnes met haar moeder nog een keer een bezoekje gebracht aan Kijkduin. Dat was ergens in 1956 of 1957 en Agnes was 14 of 15 jaar. Haar moeder heeft het huis laten zien, maar het zag er zeer verwaarloosd uit en ze vertelde dat de Duitsers er in gebivakkeerd hadden en een vuur hadden gestookt in de woonkamer.

Na wat gezamenlijk speurwerk kwamen we tijdens ons gesprek er achter dat dit niet het oude huis geweest kon zijn. Alle woningen aan de Zandvoortselaan zijn in 1947 namelijk door de gemeente Den Haag gesloopt. We vermoeden nu dat zij de nog bestaande woningen aan de Scheveningselaan hebben aangezien voor die langs de Zandvoortselaan en de nog steeds bestaande cottage met huisnr. 144 voor de Zandvoortselaan 18. Qua ligging (met een nog lege vlakte er tegenover) moet dat erg op elkaar geleken hebben en ligt de verwarring ook wel voor de hand.

Epiloog

Het is bijzonder dat Agnes zoveel gedetailleerde informatie over haar grootouders heeft kunnen vastleggen, ná het overlijden van haar moeder in 2012. Zij vertelde ook dat ze haar opa en oma pas in 1952 voor het eerst ontmoet heeft. Opa Taat overleed in 1962 en oma Dina in 1974.

Met dit document over het dagelijkse leven op Kijkduin, in de beginjaren van het villadorp, is er weer een mooi stukje aan de puzzel, die de Geschiedenis van Kijkduin heet, toegevoegd!

Dank je wel Agnes!